Υπάρχει μία φράση ικανή να τρομοκρατήσει όχι μόνο τους φαρμακοποιούς, αλλά και ολόκληρη την αγορά φαρμάκου – και κατ’ επέκταση ολόκληρη την κοινωνία: «Στάση Πληρωμών ΕΟΠΥΥ».
Το ξέρουμε και το περιμένουμε. Είναι σίγουρο ότι κάποια στιγμή θα συμβεί, καθώς τα νούμερα «δε βγαίνουν». Είναι δεδομένο σε ένα σοβαρό και υπεύθυνο κράτος ότι το τελευταίο θα πρέπει να πληρώνει τις υποχρεώσεις του, αλλά δυστυχώς εμείς δεν έχουμε ένα τέτοιο κράτος, αλλά έναν διεθνή επαίτη πλήρως ανίκανο να εξυπηρετήσει τις στοιχειώδεις ανάγκες του και να φανεί αξιόπιστος απέναντι στις βασικές υποχρεώσεις του. Με το δεδομένο αυτό, λοιπόν, και επειδή η ανησυχία και ο πανικός δε βοηθούν, φρονώ ότι πρέπει να προετοιμαστούμε όσο το δυνατόν καλύτερα για ένα τέτοιο ενδεχόμενο και να εξετάσουμε με ψυχραιμία τις ενδεχόμενες επιπτώσεις του (βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα) στα φαρμακεία μας, στην αγορά φαρμάκου και στην κοινωνία.
Επειδή παίζει ρόλο στο αποτέλεσμα και ο χρονικός ορίζοντας της καθυστέρησης των πληρωμών, ας δούμε ορισμένα σενάρια
Σενάριο 1: Ο ΕΟΠΥΥ πληρώνει με καθυστέρηση, αλλά εντός του μήνα
Φαρμακεία
Το σενάριο που συζητήθηκε αυτές τις ημέρες ήταν ο ΕΟΠΥΥ να πληρώσει με 10 ημέρες καθυστέρηση (αντί για τις 15-17 του Μαϊου στις 25). Οι επιπτώσεις μιας τέτοιας καθυστέρησης θα ήταν από μικρές έως αμελητέες. Και αυτό διότι οι περισσότερες επιταγές των φαρμακείων προς τις αποθήκες έχουν ημερομηνία 30/5 (γενικότερα το τέλος κάθε ημερολογιακού μήνα), οπότε η καθυστέρηση αυξάνει την ανασφάλεια και την ανησυχία, δε θα διαταράξει όμως τις χρηματοροές. Εξαίρεση ίσως αποτελέσουν ορισμένες φαρμακαποθήκες που έχουν δώσει 50 ημέρες πίστωσης (ή 20 ημέρες πίστωσης), ζητώντας τις πληρωμές τους στις 20 του μήνα. Όμως, αυτές οι περιπτώσεις είναι σχετικά λίγες, ενώ μέρος αυτών θα καλυφθεί από το «λίπος» των φαρμακείων.
Φαρμακαποθήκες
Με εξαίρεση όσες έχουν δώσει πιστώσεις 20 ή 50 ημερών, οι υπόλοιπες θα πληρωθούν κανονικά από τα φαρμακεία. Οι πρώτες όμως θα πρέπει να κάνουν stress tests υπολογίζοντας πόσοι από τους πελάτες τους θα μπορέσουν να πληρώσουν στην ώρα τους, παρά την καθυστέρηση. Αν το ποσοστό είναι μικρό, ένας μικρός βραχυπρόθεσμος δανεισμός μπορεί να λύσει εύκολα το πρόβλημα. Αν όμως είναι μεγάλο, με δεδομένη τη δυσκολία πρόσβασης σε τραπεζικό δανεισμό, υπάρχει ο κίνδυνος καθυστέρησης πληρωμών των εταιριών, με ενδεχόμενη προσωρινή διακοπή της τροφοδοσίας της εν λόγω εταιρίας (άρα και των φαρμακείων που εξυπηρετεί) σε φάρμακα. Επίσης, υπάρχει το ενδεχόμενο (ειδικά όταν πρόκειται για ιδιωτικές φαρμακαποθήκες) να έχουν δοθεί επιταγές των φαρμακείων σε τράπεζες, ως εγγυήσεις για δανεισμό. Αν οι επιταγές αυτές καθυστερήσουν ενδέχεται να σφραγιστούν από τις τράπεζες με ό,τι αυτό σημαίνει.
Εταιρίες
Μιας και η συντριπτική πλειονότητα των φαρμακαποθηκών θα πληρωθεί κανονικά, δεν αναμένεται να υπάρξουν καθυστερήσεις και ακάλυπτες επιταγές αποθηκών προς τις εταιρίες. Οι λίγες φαρμακαποθήκες που ίσως καθυστερήσουν τις πληρωμές, δεν αναμένεται να διαταράξουν ιδιαίτερα την αγορά φαρμάκου και πάντως αυτό θα συμβεί για ένα πολύ περιορισμένο και ελεγχόμενο διάστημα.
Ασφαλισμένοι
Η 10ήμερη καθυστέρηση των πληρωμών του ΕΟΠΥΥ δεν αναμένεται να προκαλέσει «αυτόματη» άρση της πίστωσης, άρα οι ασφαλισμένοι θα εξακολουθούν να λαμβάνουν κανονικά τα φάρμακά τους (αλλά και τις συντάξεις τους, με χρήματα που προοριζόταν για τα φάρμακα, άρα και πάλι με χρηματοδότηση από τους φαρμακοποιούς τους)
Συμπέρασμα
Αυτή η μικρή καθυστέρηση, θα προκαλούσε ανησυχία και πανικό, δε θα απορρύθμιζε όμως τελείως την αγορά. Το πρόβλημα είναι κυρίως ότι αν παγιωθεί η πληρωμή στις 25 αντί για τις 15 τότε ημερολογιακό μαξιλαράκι είναι πολύ μικρό (μόλις 5 ημερών) και μπορεί εύκολα να μην επαρκέσει σε έναν από τους επόμενους μήνες. Η μόνη ελπίδα είναι ότι η ανάγκη είσπραξης του rebate θα υποχρεώσει τον ΕΟΠΥΥ να φανεί γενικότερα συνεπής στις υποχρεώσεις του. Άλλωστε, λεφτά δεν υπάρχουν για όλους, οι πληρωμές θα είναι πια θέμα προτεραιοτήτων και έχει σημασία πόσο πάνω στη στοίβα θα βρίσκονται τα φαρμακεία. Εδώ θα παίξει το ρόλο της και η πίεση από τον συνδικαλισμό μας και η κοινωνική πίεση ενδεχόμενης άρσης επί πιστώσει χορήγησης φαρμάκων ίσως και πριν το τέλος του μήνα, ενδεχόμενο που κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να εξεταστεί πολύ σοβαρά.
Σενάριο 2: Ο ΕΟΠΥΥ καθυστερεί τις πληρωμές πέρα από τις 10 ημέρες και αλλάζει ημερολογιακά ο μήνας
Φαρμακεία
Εδώ ξεκινά το πραγματικό πρόβλημα. Για να είμαστε ειλικρινείς, όποιο φαρμακείο δεν έχει ταμειακά διαθέσιμα ίσα με το ποσό που του οφείλει ο ΕΟΠΥΥ για ένα μήνα τουλάχιστον κάποια στιγμή θα βρεθεί σε αδυναμία εξυπηρέτησης των υποχρεώσεών του. Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι αυτό αφορά κυρίως σε: 1) νέα φαρμακεία (που άνοιξαν την τελευταία 5ετία). 2) Φαρμακεία «ΟΠΑΔ», στα οποία οφείλονται ακόμη μεγάλα ποσά από το 2011 3) Φαρμακεία που είχαν «ανοίγματα» τη στιγμή της κρίσης και δε φρόντισαν να κρατήσουν ταμειακά διαθέσιμα, μη προβλέποντας (και πώς να το κάνουν άλλωστε) ότι θα χρειαζόντουσαν τόσο επιτακτικά ή ότι δεν θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν κεφάλαια κίνησης σε περίπτωση ανάγκης. Προσωπική μου πρόβλεψη είναι ότι οι πιο πάνω περιπτώσεις αφορούν περίπου είναι 30-40% του συνόλου των φαρμακείων, με σημαντικές όμως διαφοροποιήσεις ανάλογα με την περιοχή (μεγαλύτερο ποσοστό στα αστικά κέντρα, μικρότερο στην επαρχία).
Τα φαρμακεία που ανήκουν στις πιο πάνω περιπτώσεις θα βρεθούν σε αδυναμία κάλυψης των υποχρεώσεών τους στο τέλος του μήνα και η «τύχη» τους βρίσκεται πλέον στα χέρια των πιστωτών τους. Αν οι φαρμακαποθήκες μπορέσουν να δώσουν λίγες ημέρες επιπλέον πίστωσης το πρόβλημα θα λυθεί. Αν όμως δεν μπορούν ή δε θέλουν να το κάνουν υπάρχει περίπτωση πολλά από αυτά να γυρίσουν σε καθεστώς «τοις μετρητοίς», ενώ υπάρχει και ο κίνδυνος να σφραγιστούν οι επιταγές τους.
Όμως, επειδή θεωρείται αυτονόητη η διακοπή και της επί πιστώσει χορήγησης φαρμάκων από 1/06, το πρόβλημα θα περιοριστεί εκεί. Η διακοπή της πίστωσης και η είσπραξη σε μετρητά του συνόλου της αξίας των φαρμάκων θα δώσουν την απαραίτητη ρευστότητα σε όσα φαρμακεία είχαν «στην άκρη» ένα μήνα ΕΟΠΥΥ (αλλά όχι περισσότερο), οπότε (αν διαρκέσει η στάση πληρωμών) θα μπορέσουν και τον επόμενο μήνα να είναι συνεπή στις υποχρεώσεις τους προς τους προμηθευτές. Επίσης, τα φαρμακεία που θα βρεθούν στο «καθεστώς μετρητοίς», επειδή ακριβώς θα εισπράττουν «τοις μετρητοίς» το σύνολο της αξίας των φαρμάκων που χορηγούν θα μπορούν να εξυπηρετήσουν και αγορές με αντίστοιχο καθεστώς.
Όσον αφορά στο σφράγισμα των επιταγών, επειδή είναι κάτι που θα γίνει (αν γίνει) σε μεγάλη κλίμακα και για συγκεκριμένο λόγο που δεν έχει να κάνει με ειδικό πρόβλημα ενός εκάστου φαρμακείου, αλλά με γενικότερο πρόβλημα που πηγάζει από το κράτος, φρονώ ότι οι προμηθευτές, αλλά και οι τράπεζες δεν θα προβούν σε καμία επιπλέον ενέργεια περιμένοντας της λύση από αυτούς που οφείλουν να τη δώσουν, δηλαδή το Υπουργείο Υγείας και τον ΕΟΠΥΥ. Το πιθανότερο, δηλαδή, είναι ότι θα έχουμε περίπτωση αντίστοιχη με εκείνη της χρεωκοπίας του Μαρινόπουλου, όπου πολλά φαρμακεία έμειναν ακάλυπτα μεν, αλλά δεν υπήρξαν σοβαρές συνέπειες με σφραγισμένες επιταγές, κατασχέσεις κλπ.
Φαρμακαποθήκες
Άποψή μου είναι ότι όλες οι φαρμακαποθήκες θα έπρεπε χθες να έχουν κάνει stress tests (αντίστοιχα με αυτά των τραπεζών) υπολογίζοντας τις συνέπειες που θα είχε για αυτές μια ενδεχόμενη καθυστέρηση των πληρωμών των φαρμακείων από τον ΕΟΠΥΥ. Θα πρέπει να ομαδοποιήσουν τους πελάτες τους και να εκτιμήσουν πόσοι και ποιοι από αυτούς θα πληρώσουν ανεξάρτητα από την καθυστέρηση του ΕΟΠΥΥ και πόσοι και ποιοι δεν θα μπορέσουν να το πράξουν. Στη συνέχεια θα πρέπει να αναζητήσουν και να αποθεματοποιήσουν ίδια κεφάλαια ή κεφάλαια κίνησης ώστε να καλύψουν τα ποσά που δεν θα λάβουν από τους «ασυνεπείς» πελάτες-φαρμακεία.
Αν το ποσοστό τέτοιων πελατών είναι σχετικά μικρό και έχει εξασφαλιστεί μια σχετική ρευστότητα, τότε το πρόβλημα θα είναι σχετικά μικρό. Βέβαια, οι περισσότερες αποθήκες αυτή τη στιγμή έχουν ήδη σημαντικές επισφάλειες και καθυστερήσεις, δανείζονται με εξαιρετική δυσκολία και θα έχουν σημαντικό πρόβλημα απορρόφησης της καθυστέρησης, όσο καλές και να είναι οι προθέσεις τους. Οπότε, ρεαλιστικά, αναμένουμε απλήρωτες επιταγές φαρμακαποθηκών προς τις εταιρίες, με αποτέλεσμα οι τελευταίες να κόψουν την πίστωση με επακόλουθη αδυναμία ανεφοδιασμού της αγοράς με φάρμακα.
Η τοποθέτηση φαρμακείων σε καθεστώς «μετρητοίς» δε θα λύσει το πρόβλημα (άμεσα τουλάχιστον), καθώς θα χρειαστούν πάνω από 15-20 ημέρες καθεστώτος «μετρητοίς» προκειμένου τα φαρμακεία που βρίσκονται σε αυτό το καθεστώς να μπορέσουν καταβάλουν ποσό ίσο με αυτό που θα οφείλουν εξαιτίας της καθυστέρησης του ΕΟΠΥΥ. Και αυτό με το «δεδομένο» ότι δε θα διαταραχτεί ο τζίρος των φαρμακείων, ο οποίος αναμένεται να πέσει δραματικά όταν χορηγούμε χωρίς πίστωση φάρμακα στους ασφαλισμένους.
Άρα, λοιπόν, τα πρώτα μεγάλα θύματα μια καθυστέρησης του ΕΟΠΥΥ θα είναι οι φαρμακαποθήκες, αντιμετωπίζοντας έντονα και ανυπέρβλητα προβλήματα ρευστότητας. Ως άμεση συνέπεια, θα περιμέναμε και την ενίσχυση των εξαγωγών για άντληση επιπλέον ρευστότητας, γεγονός που θα οδηγούσε σε ακόμη περισσότερες ελλείψεις στην αγορά.
Επίσης, όπως θα παρατηρήσατε, δεν ανέφερα καθόλου την πρώτη αυτονόητη κίνηση, δηλαδή, την αναζήτηση επιπλέον πίστωσης από τις εταιρίες προς τις αποθήκες. Δυστυχώς, η μέχρι τώρα τακτική των εταιριών, καθώς και οι πρώτες διερευνητικές επαφές της ΟΣΦΕ με ΣΦΕΕ και ΠΕΦ, έδειξαν ότι δεν πρόκειται να αλλάξουν στο ελάχιστο την πιστωτική πολιτική τους.
Εταιρίες
Όπως προκύπτει από την προηγούμενη παράγραφο, πολλές επιταγές φαρμακαποθηκών προς τις εταιρίες δεν θα μπορέσουν να εξυπηρετηθούν. Οι επόμενες κινήσεις είναι στο χέρι των εταιριών, με βασικότερη και άμεσα εφαρμόσιμη τη διακοπή της πίστωσης προς ορισμένους πελάτες μέχρι αποκατάστασης του προβλήματος. Προφανώς το πρόβλημα δεν θα είναι το ίδιο για όλες τις αποθήκες και προφανώς οι εταιρίες θα διαφοροποιήσουν την πολιτική τους προς αυτές. Ήδη ακούστηκαν τον τελευταίο καιρό σενάρια «αποκλειστικής συνεργασίας» εταιριών με ορισμένες μόνο φαρμακαποθήκες (συνεταιριστικές ή μη). Δεν αποκλείεται ένα τέτοιο «σοκ» να θέσει σε πρώτη εφαρμογή τα σενάρια αυτά. Με δραματικές βέβαια επιπτώσεις και μεγάλες αλλαγές σε όλο το χονδρεμπόριο, που θα επηρεάσουν άμεσα όλη την αγορά.
Ασφαλισμένοι
Η άρση της επί πιστώσει χορήγησης φαρμάκων θα είναι το «τελειωτικό χτύπημα» στο σύνολο της κοινωνίας που δοκιμάζεται μέσα στη μνημονιακή λαίλαπα. Είναι δεδομένο ότι ένα μεγάλο μέρος των ασφαλισμένων θα αδυνατεί να πληρώσει «τοις μετρητοίς», οπότε ή δεν θα λάβει καθόλου τα φάρμακά του ή θα προσπαθήσει να τα πάρει «δανεικά» από κάποιον γνωστό του φαρμακοποιό. Δε χρειάζεται, φυσικά, να πω το πόσο επισφαλές είναι να δανείζει ένα φαρμακείο αυτή την περίοδο, είναι όμως θέμα προσωπικής εκτίμησης του κάθε συναδέλφου και θέμα προσωπικής σχέσης με τον ασθενή. Και δε λέω περισσότερα…
Το μόνο θετικό στην υπόθεση είναι ότι τα φάρμακα υψηλού κόστους δεν χορηγούνται πια από τα ιδιωτικά φαρμακεία, οπότε οι πολύ μεγάλες συνταγές που εκ των πραγμάτων δεν θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν «τοις μετρητοίς» αυτή τη φορά θα απουσιάζουν.
Η πίεση που θα ασκηθεί στην κοινωνία και με τη σειρά της θα διοχετευθεί στην κυβέρνηση θα είναι τρομακτική και ελπίζω να δώσει σύντομα λύση στο πρόβλημα. Όμως, θα είναι εξαιρετικά δυσάρεστο και μη διαχειρίσημο να ζήσουμε καταστάσεις ΟΠΑΔ, όπου έπρεπε να κόψουμε την πίστωση για να πληρωθούμε τα οφειλόμενα. Και φυσικά σε μια άλλη αγορά φαρμάκου, με ένα μόνο μεγάλο ταμείο (άρα χωρίς διασπορά κινδύνου) και με ελάχιστο «λίπος» πλέον από τη μεριά των φαρμακείων τα οποία έχουν δώσει πολλά περισσότερα από όσα τους αναλογούν.
Συμπέρασμα
Το εφιαλτικό σενάριο της «Στάσης Πληρωμών του ΕΟΠΥΥ», θα έχει δραματικές συνέπειες για φαρμακεία, χονδρεμπόριο, εταιρίες, αλλά και για όλη την ελληνική κοινωνία. Οι συνέπειες αυτές βέβαια εξειδικεύονται διαφορετικά για έναν από τους κρίκους της αλυσίδας, αλλά και για κάθε επιχείρηση ξεχωριστά. Πλέον, θα εξαρτηθεί πολύ από το πόσο «υγιή επιχείρηση» διαθέτει ο καθένας, είναι όμως ζωτικής σημασίας μια έγκαιρη και έντονη αντίδραση από το σύνολο του κλάδου, που ενωμένος πρέπει να δώσει τον ύστατο αγώνα για την επιβίωσή του.
Πρέπει να δειχθεί στο σύνολο της κοινής γνώμης ότι το να μην πληρώνονται τα φαρμακεία είναι εξίσου σημαντικό και έχει αντίστοιχες επιπτώσεις στην κοινωνία από την μη καταβολή μισθών και συντάξεων, διαφορετικά ο δικός μας λογαριασμός θα ξαναθαφτεί στον «πάτο της στοίβας» και θα περιμένουμε να πληρωθούμε όπως «πληρωθήκαμε» και τα οφειλόμενα του ΟΠΑΔ. Και αν είχαμε να «δανείσουμε» 250 εκατομμύρια χωρίς να καταρρεύσει πλήρως το σύστημα της φαρμακευτικής περίθαλψης, είναι απολύτως βέβαιο ότι δεν έχουμε άλλα τόσα….
